’Buldožer’ je slovenački progresivni rock sastav koji je bio popularan u Jugoslaviji u toku 70 -ih i 80 – ih godina. Grupa je kombinovala tada trendovski simpho rock sa otkačenim i divljim humorom u stilu Franka Zappe, a sve je pesme izvodila na srspko-hrvatskom jeziku.
Osnovni deo sastava ’Buldožer’ nastao je krajem šezdesetih godina kada je sedamnaestogodišnji gitarista Boris Bele osnovao grupu ’Sinovi’ u kojoj su svirali klavijaturista Borut Činč i basista Andrej Veble.
Bele je zatim predvodio grupu ’Sedem svetlobnih let’ (’Sedam svetlosnih godina’) koju su činili gitarista Dušan Žiberna (kasnije u ’Pankrtima’), Činč, Veble i pevač Andrej Trobentar, kasnije lider sastava ’Na lepem prijazni’.
Grupa je retko nastupala, ali su nekoliko godina uporno vežbali i imali sopstveni materijal, blizak onome što je ’Buldožer’ kasnije svirao, tako da je u stvari ovo bilo postepeno nastajanje ’Buldožera’, iako je zvanično grupa nastala 1975 godine.
Prvi veći uspeh postigli su na festivalu ’BOOM 74’, a njihova pesma “Krinko razkrinkaj” objavljena je na živom albumu sa te smotre. Bez nekih većih ambicija počeli su da rade sa Markom Breceljem (ex ’Krik’) koji je u to vreme radio LP “Coctail” (RTV LJ 1974). Početkom 1975 godine Brecelj je konkurisao na Opatijskom festivalu, gde je njegova pesma primljena, ali kada je počeo da radi sa grupom, shvatio je besmislenost festivalskog pojavljivanja, pa je predložio je Beleu da nastupe kao duet što im je bila dobra prilika za razaranje festivalskog štimunga. Napravili su nekoliko solidnih skandala te se, naravno, nisu probili u finale.
Od marta 1975 godine nastupaju pod imenom ’Buldožer’ po ideji Borisa Belea koga je inspirisalo jedno delo slovenačkog pesnika i njihovog dugogodišnjeg prijatelja Ivana Volariča Fea. Originalnu postavu grupe su pored Brecelja i Belea činili Borut Činč, Andrej Veble, Uroš Lovšin – gitara i Štefan Jež – bubnjevi. Prvi veći nastup imaju na ’BOOM’ festivalu u Zagrebu iste godine, što su primetili urednici iz Jugotona koji im odmah nude saradnju, ali su pregovori bili bez uspeha. Članovi grupe se odlučuju za PGP RTB jer su procenili da će njihova vrsta humora imati dobar odjek u Srbiji.
Buldožer 1978.godine
U ljubljanskom studiju ‘Akademik’ avgusta iste godine počinju snimanje debi albuma pod nazivom “Pljuni istini u oči” koji izlazi u decembru. Na albumu su se našle za to vreme vrlo neobične kompozicije : “Yes, my baby, no”, “Ljubav na prvi krevet”, “Blues gnjus” i “Život je feferon”. Album izlazi u vrlo efektnom omotu u obliku novina sa njihovim otkačenim žumalističkim radovima. Kvalitet i neobičnost pesama, tekstovi, omot kao i njihova pojava, učinili su da prvi tiraž albuma plane za vrlo kratko vreme. I pored interesovanja publike, PGP RTB je odbio da ploču doštampa, jer su neke stvari na omotu i u pesmama “bile sporne”, međutim ostalo je nerazjašnjeno šta je to stvarno bilo sporno.
Grupe nije bilo u medijima, ali zato tokom cele 1976 godine su prisutni u javnosti preko živih nastupa, gradeći imidž freak grupe na tragu radova Frenka Zape (Frank Zappa) . Oni su uporno tu sličnost sa Zappom negirali predstavljajući se kao “jedan tipičan narodno-zabavni ansambl iz Slovenije” . Grupa je uživala naklonost hrvatskih muzičkih kritičara, vrlo često su svirali u kultnom zagrebačkom klubu ’Kulušić’ koji im je maltene bio druga kuća. U prvo vreme ’Buldožer’ nije bio najbolje prihvaćen ni u Sloveniji, tako da su im koncerti često otkazivani. Ipak, oni su prva slovenačka grupa koja je u ljubljanskoj hali ’Tivoli’ održala koncert i to juna 1976 godine, pod nazivom “Povratak otkazanih”. Uprkos svemu, te godine su u Zagrebu dobili nagradu ’Sedam sekretara SKOJ-a’ za muzičko stvaralaštvo što je u to vreme predstavljalo visko priznanje .
Oktobra 1976 godine u Novom Sadu, opet za PGP RTB, snimaju album “Zabranjeno plakatirati” u postavi koju pored Brecelja, Belea, Činča i Lovšina čine novi članovi Vili Bertok i Tone Dimnik. Međutim, i ovaj album su pratili problemi, naime nakon snimanja kreću zamorne konsultacije sa izdavačem, koji im sugeriše da reč nirvana promene u kafana, a stavljane su im primedbe da imaju suviše pornografske tekstove. Zbog toga album nije objavljen skoro godinu dana, a snimci su postali dostupni publici novembra 1977 godine kada ih je otkupio slovenački Helidon i odmah objavio. Na tom albumu nalaze se njihove prepoznatljive pesme tj zvuk kao što su : “Helga”, “Djevojčice”, “Dobro jutro madamme Jovanović”, koje potvrđuju njihovu sklonost ka crnom humoru i sarkazmu. U međuvremenu, Bele odlazi u vojsku, Lovšina zamenjuju novi gitaristi Janez Zmazek i Dušan Žiberna, a tu je i novi bubnjar Dušan Vran, a ubrzo u JNA odlazi i Brecelj.
Marta 1978 godine nastupaju kao predgrupa na koncertima sastava ’Dr Feelgood’ po Jugoslaviji. Septembra iste godine postavljaju osnovni koncept sledeće ploče “Izlog jeftinih slatkiša”, a u isto vreme dobijaju ponudu da za film “Živi bili pa vidjeli” Milivoja Puhlovskog i Bruna Gamulina urade muziku. Kao “statisti sa posebnim zadatkom” u filmu glume koncertno izvođenje pesme “Novo vrijeme” u zagrebačkom klubu ’Lapidarij’. Uoči filmskog festivala u Puli objavljuju maksi singl sa muzikom iz filma “Živi bili pa vidjeli” , a iz novina saznaju da su dobili ’Zlatnu arenu’ , lako je u konkurenciji za ’Zlatnu arenu’ bilo i ’Bijelo dugme’, oni su tvrdili da su vrlo skromno potplatili žiri zbog obaveza prema Armiji.
Marta 1979 godine grupu napušta Marko Brecelj i kreće u samostalnu karijeru. Ovaj razlaz su mnogi protumačili kao sumrak ili maltene kraj ’Buldožera’, ali su se prevarili. Bele preuzima ulogu frontmena grupe i nastavlja u breceljevskom stilu sa ekcesima i provokacijama na javnim nastupima. Juna meseca pridružuje im se zagrebački književnik i gitarista Davor Slamnig.
Početkom 1980 godine u ljubljanskom studiju ’Tivoli’ snimaju svoj četvrti album pod imenom “Izlog jeftinih slatkiša” koji je ujedno bio i njihov najprodavaniji album. Ploča koja im donosi prvi radijski hit “Žene i muškarci”, a tu su i vrlo popularne numere : “Okrutni bogovi Istoka”, “Slovinjak punk”, “Boogie za prijatelja” . Prvi put ostvaruju formu trominutnih pesama uz čitavu smešu različitih žanrova. Iako se kao autor nekih tekstova pojavljuje Marko Brecelj, jasno je da kičmu grupe sada čine Bele i Činč. Njih dvojica su uradili produkciju, a Bele je preuzeo ulogu vokalnog soliste. Posle drugarske saradnje sa Pankrtima, Činč septembra 1980 godine odlazi u JNA. Na koncertima povodom nove ploče, Činča zamenjuje saksofonista Lađo Jakša , koji se takodđe odlično snalazi i za orguljama i koji je u stvari bio muzičar sa dugim jazz pedigreom. Dodatno pojačanje na nastupima bila je atraktivna crnka u čarapama sa podvezicama koja je tokom biseva gotovo sve svlačila sa sebe.
U to vreme Boris Bele dobija posao urednika u slovenačkoj izdavačkoj kući Helidon, pa organizuje otkup njihovog prvog albuma od PGP RTB-a , a reizdata ploča opet odlično prolazi na tržištu. Davor Slamnig, ovenčan nagradom ’Sedam sekretara SKOJ-a’ za zbirku pripovedaka, odlazi iz grupe, a u bend se vraća gitarista Janez Zmazek. Sa njim oktobra 1981 godine snimaju rockabilly orijentisan mini album – LP “Rok end roul” na kome su pored prepeva rock-‘n’roll standarda “Blue suede shoes” (“Plesne cipele”) i njihove pesme sličnog stila. Tom pločom učinili su prvi pravi zahvat u revival u tadašnjoj jugoslovenskoj rock muzici, dodavši svom minulom radu još nekoliko ubedljivih hitova.
Na koncertima početkom 1982 godine snimili su dupli živi album “Ako ste slobodni večeras” na kome su duhovite Bele-ove najave i podjednako uvrnuti razgovori novinara Dražena Vrdoljaka sa posetiocima na koncertima. Album je predstavljao opšte zezanje, a primetne su vrlo duhovite dosetke Vrdoljaka izmedju pesama koje su se odnosile na buldožerovske glavne teme, a to su bile : seks, droga i Goran Bregović. Na tom albumu treba uzdvojiti čak četiri verzije pesme “Helga” (originalna, takozvana underground, disko, neoromantičarska i tirolska sa harmonikama i jodlovanjem), prepev pesme “Roll over Bethoven” poznatog Chuck Berrya koji je prilagođen u “Ko jebe Buldožer”, blesavi duet maskiranh članova grupe, braće Huberta i Črtomira koji urlaju “Hey Joe” i “Another Brick In The Wall” u duhu crnogorskih starih tj izvornih pesama. Na ploči se našlo i nešto njihovih pesama.
Sledeći studijski album “Nevino srce” objavljuju krajem 1983 godine kumujući mu podnaslovom “Nova zbirka ljubavnih i rodoljubivih pjesama”. Na toj ploči se već osetio kreativni zamor, ali su zablistali u pesmama “Slovenija”, “Mrtvaci” i “Smrt Morisona Džima” urađenoj u prepoznatljivom epskom desetercu.
Po objavljivanju ploče nameravali su da naprave pauzu od godinu – dve, ali ona je potrajala punu deceniju. Interesantnio je da se sastav nikada zvanično nije raspao. Bele se 1984 godine preselio u Beograd kao predstavnik Helidona, dr. Veble se posvetio medicini, Činč je otvorio studio, a Dušan Vran je tezgario po moru i Italiji. Krajem 1989 godine izašao je njihov kompilacijski CD “Nova vremena” sa pesmama iz perioda od 1975 do 1983 godine.
Početkom devedesetih su povremeno vežbali, postepeno su nastajale nove pesme i rešili su da snime povratničku ploču tj album. Kada je snimanje i miksovanje bilo skoro završeno, u studiju Tivoli je izbio požar i nažalost sve je propalo. Postupak su kasnije ponovili u Činčovom studiju i krajem 1995 godine je ipak izašao CD “Noč”.
Diskografija
Albumi :
“Pljuni istini u oči” (PGP RTB 1975)
“Zabranjeno plakatirati” (Helidon 1977)
“Živi bili pa vidjeli” (mini LP Helidon 1979)
“Izlog jeftinih slatkiša” (Helidon 1980)
“Rok end roul” (mini LP Helidon 1981)
“Ako ste slobodni večeras” (Helidon 1982, dupli živi)
“Nevino srce” (Helidon 1983)
“Nova vremena” (Helidon 1989, kompilacija)
Žene i muškarci – Buldožer tekst i video
